Blog

Europees Parlement wilde al in 2003 een integrale videoopname van elk verhoor dd° dinsdag 3 januari 2012 – Persarchief voor de gerechtelijke informatie in Antwerpen Gerecht – Beleid – 03/01/2012 – 1152 = BRUSSEL – Eind juni heeft het parlement de Salduz-wet gestemd. Een half jaar later al wordt ze toegepast. Organisatorisch kraakt de praktische toepassing ervan nog in al zijn voegen – daarover later meer -, maar dat komt mogelijk nog wel goed. Hoe dan ook, de Salduz-wet is ongetwijfeld de belangrijkste gerechtelijke hervorming van de voorbije vijftig jaar. Ze geeft iedere gearresteerde verdachte het recht op een advocaat om hem bij te staan bij zijn eerste verhoor door de politie. Intussen is uit twee dagen praktijk al een verrassende oplossing geboren: “De Salduz-wet voorziet ook een gesprek van de arrestant met een advocaat voorafgaand aan het politieverhoor. Maar nergens staat zwart op wit dat die advocaat daarvoor lijfelijk aanwezig moet zijn. Wanneer we de advocaat van dienst opbellen, stellen we dus voor om dat consult meteen aan te vatten via de telefoon. In heel wat gevallen volstaat dit voor de betrokkene en hoeft voor hem de bijstand van een raadsman tijdens het verhoor niet meer: hij weet wat zijn positie is en wat hij wél en niet moet antwoorden”, zegt een door de wol geverfde speurder van de federale gerechtelijke politie. Verhoor… De meeste Salduz-advocaten bevestigen het bovenstaande. Maar hun belangrijkste handicap is dat ze niet weten wie ze voor welke feiten voor zich hebben zitten. Er is immers nog geen dossier. “Eigenlijk zouden we veiligheidshalve het advies moeten geven om zich te beroepen op hun zwijgrecht tijdens dat eerste verhoor. Maar dat keert zich gemakkelijk tegen de cliënt én tegen zijn advocaat. Het zwijgrecht is de facto al lang niet meer van toepassing in ons land: tussen de regels van hun vonnissen en beschikkingen, vonnissen en arresten noemen rechters ’een gebrek aan medewerking tijdens het onderzoek’ vaak een verzwarende omstandigheid”, zegt Wendy Michiels (foto PagiA), een penaliste die als Salduz-advocaat in de regio’s Aalst (ze woont in die reio) en Antwerpen (haar werkplaats) actief is. “Ook in het kader van de aanhouding door de onderzoeksrechter keert het zwijgrecht zich soms tegen de verdachte: iemand die spreekt zal makkelijker vrijgelaten worden dan iemand die zwijgt en wacht tot hij/zij het strafdossier heeft kunnen inkijken”. De Antwerpse oplossing – bijstand tijdens de voorleiding bij de onderzoeksrechter – werd door de Kamercommissie Justitie en het parlement weggelachen: van een rechter zou je mogen verwachten dat die zowel pro als contra onderzoekt, maar hij moet zich daarbij wel baseren op het pv van het eerste verhoor. En wie stelde dat op? De politie. Zonder bijstand van een advocaat. De Kamercommissie Justitie had voor enkele heikele punten het advies ingewonnen van de Raad van State. Eén van de belangrijkste kritieken van de RvS op de wet was dat het begrip ’verhoor’ niet gedefinieerd was in het wetsvoorstel. Het is een nogal cruciaal begrip: bij het eerste verhoor van een gearresteerde verdachte moet een advocaat aanwezig zijn, bij een gewoon babbeltje niet. … of roddeltjes Vier partijen (N-VA, CD&V, cdH en Open Vld) hadden een amendement ingediend om uit te leggen wat een ’verhoor’ precies is. Ze wilden vooral voorkomen dat de definitie te ruim zou worden. Zo bepaalden ze dat gesprekken ’off the record’, waarbij de verdachte iets verklaart maar dat niet in een proces-verbaal wil hebben, geen ’verhoor’ zijn. Ook roddeltjes die ter plekke verteld worden zijn geen verhoor, gesprekjes bij een huiszoeking al evenmin. PS-fractieleider Thierry Giet vond dat de definitie van verhoor tot vele juridische haarkloverijen kon leiden. Daarop besloten de vier partijen om hun definitie gewoon in te trekken. Gevolg: in de wet staat geen definitie van wat een verhoor is. “De criminelen lachen in hun vuistje” Het socialistische Kamerlid Renaat Landuyt wilde alleen maar bijstand van een advocaat bij het eerste verhoor door de onderzoeksrechter – een procedure die door de Antwerpse onderzoeksrechters maanden geleden al werd ingevoerd -, als de verdachte reeds gearresteerd is. “Verder moeten we niet gaan”, zei Landuyt, die geen advocaten wil bij verhoren van verdachten die niet gearresteerd zijn. “Ik weet dat de Orde van Vlaamse Balies dit laatste wél wil, maar namens wie spreekt zij? Ik ben ook advocaat en niet geraadpleegd door deze Orde. Die spreekt namens een aantal procedureadvocaten”. Ook dit werd door de kamercommissie verworpen. Landuyt had dit voorgesteld omdat hij eindeloze procedurediscussies vreest waardoor meerdere criminelen hun straf zullen kunnen ontlopen. “Criminelen lachen in hun vuistje met deze Salduz-regels en zed doet de procedure-advocaten watertanden. Dit voorstel bedreigt de werking van onze strafprocedure, het zal tot vele incidenten en vrijlatingen van verdachte criminelen leiden”. De Salduz-regels moeten van Europa. Ons land werd met de regelmaat van een klok de mantel uitgeveegd door ’Straatsburg’ omdat het die regelgeving nog niet toepast. Maar plots wil België nog verder gaan. Kamer en Senaat keurden eerder al een voorstel goed dat verdachten meer rechten geeft. De Raad van State wilde nog verder gaan dan de Senaat en de vier partijen volgden de Raad grotendeels. Een 17-jarige Turk Maar niet Landuyt: “De Raad van State wil dat wij definiëren wat een ’verhoor’ is, wat tot massa’s betwistingen en extra procedurespelletjes zal leiden. De Raad van State wil bovendien die Salduz-regels ook van toepassing maken bij verhoren door de Bijzondere Belastinginspectie. Dit gaat te ver, de fraudeurs zullen nogal lachen”. PS (maar dus niet Landuyt) en de Groenen vonden dat Salduz-wet niet ver genoeg gaat. Volgens hen moet er bijstand van een advocaat zijn bij ieder verhoor, ook bij een verkeersovertreding. Ook de MR wilde nog meer rechten voor verdachten. Namens het VB wilde ook Bert Schoofs verder gaan dan Landuyt. Voor hem hoeft bijstand van een advocaat bij verhoren helemaal niet. Hij wil gewoon dat àlle verhoren worden opgenomen. In 2003 had het Europees Parlement dit al bepleit. “Dat is een goed systeem om alle betwistingen te voorkomen”, zegde Schoofs. Justitieminister De Clerck steunde het voorstel van de vier partijen. Hij wilde dat de nieuwe Salduz-wet op 1 september van kracht zou worden. Het werd 1 januari 2012. Maar zelfs dat mag nog een succes genoemd worden. Maar wie is eigenlijk die engelbewaarder van de arrestant? De 17-jarige Salduz werd door de Turkse politie gearresteerd op verdenking van deelname aan een onwettige demonstratie ter ondersteuning van de PKK en het ophangen van een spandoek. Tijdens het politieverhoor heeft hij een bekentenis afgelegd, die hij later introk bij de openbaar aanklager en bij de onderzoeksrechter. Hij zegt dat hij tijdens het politieverhoor onder druk was gezet en werd geslagen. Pas na de voorgeleiding bij de aanklager en de onderzoeksrechter kreeg Salduz voor het eerst een advocaat te spreken. Zijn veroordeling tot 30 maanden cel was onder meer gebaseerd op de verklaringen die tijdens het politieverhoor waren afgelegd. Turkije werd in dit eerste spraakmakende arrest van het EHRM in Straatsburg over deze problematiek veroordeeld voor het schenden van de rechten van de arrestant. Jan Heuvelmans